Rodzina pszczela
Rodzina pszczela  Obraz Pexels z Pixabay

Pszczoły miodne są jednym z niewielu owadów, które prowadzą społeczny tryb życia. Rodzina pszczela składa się z jednej królowej rozrodczej, trutni (samców) i licznych robotnic, które są samicami z uwstecznionymi narządami płciowymi.

Biologia rodziny pszczelej

Pszczoły należą do owadów prowadzących społeczny tryb życia, to znaczy że życie jednego osobnika jest silnie uzależnione od działań innych członków rodziny pszczelej. Owady żyjące w skupisku praktycznie zawsze cechuje polimorfizm, czyli wielopostaciowość, która u pszczół objawia się występowaniem trzech postaci:
- samicy (jest nią matka/królowa pszczół)
- samca (trutnia)
- pszczoły robotnicy (samicy o uwstecznionych narządach rozrodczych)

Każdy kto zamierza zająć się pszczelarstwem, musi najpierw zapoznać się z procesami i działaniami zachodzącymi wewnątrz pszczelego gniazda. Wymaga to przede wszystkim zaznajomienia się ze strukturą rodziny pszczelej oraz rolą jaką odgrywają w niej poszczególne postacie pszczół.

Podział rodziny pszczelej
Podział rodziny pszczelej  beego.pl

Dymorfizm budowy ciała w przypadku poszczególnych postaci pszczół ma ściśle określony związek z trybem życia przez nie prowadzonym.

Skład rodziny pszczelej i pełnione funkcje


Matka pszczela

Królowa pszczół razem z robotnicami
Królowa pszczół razem z robotnicami  www.terminix.com

W poprawnie działającej rodzinie pszczelej znajduje się zazwyczaj tylko jedna matka. Oczywiście może się jednak zdarzyć tak, że przez pewien czas, w jednym ulu żyją dwie obok siebie, jest to następstwem tzw. cichej wymiany matki, która z jakichś względów nie pasuje robotnicom. Zadaniem matki jest składanie jaj, z których rozwijają się wszystkie osobniki rodziny. Matka pszczela w okresie całego swojego życia nie wykazuje żadnej troski o potomstwo, co ze względu na jej ogromną płodność nie byłoby możliwe, zadania te podejmują pszczoły robotnice.

Jak rozpoznać matkę pszczelą?

W porównaniu z pozostałymi postaciami pszczół, matka posiada największe wymiary ciała, jej budowę charakteryzuje wydłużony i szpiczasty odwłok, który w porównaniu do reszty pszczół jest trochę jaśniejszy. Przeciętna długość jej ciała wynosi 16-20mm. Zaraz po wygryzieniu się z matecznika waży od 152 do nawet 200mg. Po locie godowym ich masa może wzrosnąć nawet o 60%.


Sprawdź inne artykuły:

Poznaj 7 ciekawych faktów o pszczołach

Pszczoły to jedne z najbardziej przebadanych stworzeń, które zamieszkują naszą planetę.Oto kilka niesamowitych faktów, o których warto pamiętać.


Jak powstają matki pszczele?

Czynnikami determinującymi powstawanie nowych matek pszczelich jest skład mleczka podawanego larwom przez robotnice. Mleczko pszczele przeznaczane na wychów matek zazwyczaj zawiera większą ilość cukrów prostych (fruktozy, glukozy) oraz hormonu juwenilnego (HJ).

Jak długo żyją matki pszczele?

Matki pszczele żyją zazwyczaj 3-5 lat, niektóre dożywają nawet 7 lat. Wraz z wiekiem ilość składanych jaj zmniejsza się, zaleca się wtedy wymianę matki na nową, odbywa się to średnio co 2 lata.

Loty godowe

Królowa pszczół opuszcza ul tylko z dwóch powodów, po pierwsze ze względu na lot godowy, po drugie z powodu rójki. Matka po raz pierwszy wylatuje z ula w piątym bądź w szóstym dniu po wygryzieniu. Przed oblotem pszczoły żywiołowo reagują na obecność nowej matki.

Podczas pierwszego oblotu królowa/matka bada teren i zapoznaje się z otoczeniem, w tym samym czasie prace w ulu ustają, a zbieraczki wstrzymują loty. Faktyczny lot godowy odbywa się zwykle do 3 dni po oblocie orientacyjnym. Podczas tej podróży królowa pszczół udaje się do tego co pszczelarze nazywają „trutowiskiem”. Unasiennienie matki może odbyć się podczas jednego bądź kilku lotów.

Kopulacja trutni z matką może odbywać się jedynie w powietrzu na pewnej wysokości. Trutnie zamknięte razem z matką w ulu w ogóle na nią nie reagują, wabione są przez nią tylko podczas lotu.

Loty godowe są prowadzone w ciepłą, słoneczną i bezwietrzną pogodę w godzinach od dwunastej do siedemnastej; wzmożone loty godowe są prowadzone podczas godzin popołudniowych od czternastej do siedemnastej. Kluczową rolę odgrywa temperatura powietrza, im lepsza pogoda tym więcej trutni znajduje się w powietrzu.

Trutnie

Truteń
Truteń  internet

Truteń to męska wersja pszczoły miodnej. W przeciwieństwie do pszczół robotnic, trutnie nie mają żądeł i nie zbierają nektaru ani pyłku. Podstawową rolą trutni jest zapłodnienie królowej pszczół. Trutnie zaraz po wygryzieniu się z komórki nie są zdolne do unasiennienia matki, dojrzałość płciową osiągają po upływie 13 – 17 dni. W naturalnym środowisku ilość trutni w gnieździe waha się od kilkuset do nawet kilku tysięcy. Wielu pszczelarzy ogranicza ich liczbę ze względu na to, że wychów i wyżywienie pochłania spore ilości pokarmu. Warto pamiętać o tym, że zupełny brak trutni w okresie wiosenno-letnim negatywnie wpływa na pracę pszczół.

Jaką rolę pełnią trutnie w rodzinie pszczelej?

Rola trutni w rodzinie pszczelej ogranicza się tylko do funkcji reprodukcyjnych. Loty prowadzone w celu poszukiwania samicy są dokonywane przez starsze osobniki i raczej nie trwają dłużej niż 1,5 godziny. Zasięg ich lotu jest większy niż odpowiadający zasięg robotnic, ale nie przekracza 4 kilometrów.

Jak rozpoznać trutnie?

Trutnie są krótsze od matek pszczelich, natomiast są od nich nieco masywniejsze. Przeciętna długość ciała trutnia nie przekracza 17mm, a ciężar 250mg. Jedną z charakterystycznych cech zewnętrznych są duże oczy, które prawie łączą się w górnej części głowy.

Jak długo żyją trutnie?

Długość życia trutni wynosi średnio 3 miesiące. Do wcześniejszej śmierci przyczyniają się robotnice, które po skończeniu się pożytku nie dopuszczają trutni do zgromadzonych zapasów, a następnie wypędzają je na zewnątrz ula.

Pszczoły robotnice

Pszczoły robotnice, Truteń (w centrum)
Pszczoły robotnice, Truteń (w centrum)  pixabay.com

Najbardziej liczną część rodziny pszczelej stanowią robotnice. Rodzaj pracy wykonywanej w ulu przez robotnice zależy od jej wieku. Najmłodsze pszczoły poza czyszczeniem komórek zajmują się karmieniem larw (starszych niż 3 dni), osobniki starsze niż sześć dni zaczynają podawać mleczko najmłodszym larwom oraz czerwiącej matce. Część najstarszych pszczół zajmuje się budową plastrów oraz zasklepianiem komórek, inne odbierają nektar od pszczół lotnych, następnie przerabiają go na miód, ubijają w komórkach pyłek, usuwają nieczystości, zbierają wodę, a pod koniec trzeciego tygodnia życia, część pszczół przyjmuje rolę strażniczek. Taka lub podobna kolejność wykonywanych prac występuje jedynie w „normalnych” rodzinach, w których występuje poprawny stosunek ilościowy między starszymi i młodszymi pszczołami.

Jak wyglądają pszczoły robotnice?

Robotnice są najmniejsze spośród trzech postaci pszczół. Ich ciała są niewielkie i mają długość 11-15 mm. Robotnice są krótsze i smuklejsze od trutni i królowej, na ich tylnych nogach znajdują się koszyczki, które pomagają zbierać pyłek. Tak samo jak matka, robotnice posiadają żądła.

Ile żyją pszczoły robotnice?

Długość życia robotnicy, w dużej mierze zależy od pory roku. Robotnice, które wygryzają się wraz z nastaniem wiosny i latem, przeważnie żyją 35 – 45 dni, a podczas wzmożonej pracy – nie dłużej niż 4 tygodnie. Inaczej jest z pszczołami, które wygryzły się jesienią, takie osobniki mogą żyć nawet 9 miesięcy.

pszczoły robotnice trutnie matki pszczele